Het moet toch een naampje hebben

Een tijdje geleden zag ik een stuk voorbijkomen over de artiest “Lizzo”. Zij had in één van haar nieuwe nummers het woord “spazz” gebruikt wat spastisch betekend. Via Twitter hebben vervolgens verschillende personen contact met haar gezocht om aan te geven dat zij het woord onprettig vonden en het een vorm van validisme betreft.

Voor de mensen die niet bekend zijn met het woord “validisme”: dit woord wordt gebruikt om te spreken over de discriminatie en stigmatisering van personen met een handicap.

De artiest Lizzo heeft vervolgens aangegeven dat dit niet haar bedoeling was en kondigde met trots aan dat er een nieuwe versie was van dit nummer zonder het woord. Ondanks dat ik zelf geen spasme heb vond ik het heel goed dat hier aandacht voor was.

Sowieso vind ik dat er weinig aandacht is voor validistisch taalgebruik. Niet alleen binnen de maatschappij als geheel, maar ook onder de doelgroep zelf. Ikzelf heb wel eens de vraag gehad welk woord ik het prettigste vind: lichamelijke beperking, fysiek beperkte, gehandicapte, invalide, mindervalide, rolstoelgebruiker, rolstoelafhankelijk, roller etc. Best bijzonder hoeveel naampjes er eigenlijk wel niet zijn om mijn situatie te omschrijven. Ik heb het dan ook het liefst gewoon over mijn situatie die nu eenmaal anders is dan die van de meesten. Maar ja laten we eerlijk zijn heel veel mensen hebben een andere situatie dan “de standaard”. De standaard bestaat eigenlijk helemaal niet, daarom begrijp ik wel dat het fijn is als iets een naampje heeft; voor instanties is dat belangrijk, maar ook mensen onderling geven graag een naampje aan alles. Iemand is rijk, gescheiden, hoogopgeleid, dierenliefhebber, lang, kort, te dik, te dun, sportief, jong, oud, van middelbare leeftijd…… kortom alles heeft een naampje en een persoon heeft honderden naampjes tegelijk.

Logisch dus dat mijn situatie ook een naampje moet hebben, maar ja welk naampje wordt het dan? Gelukkig zijn we met z’n allen er allang achter dat het soms beter is als mensen zelf aangeven welk naampje zij passend vinden en ik merk ook dat steeds meer mensen het belangrijk vinden om het juiste naampje te gebruiken, maar welk naampje is dit? Ik denk dat dit voor iedereen persoonlijk is, maar dit maakt het lastig, want welk naampje ga je dan in de media gebruiken? Of in een officieel document? Je wilt niemand kwetsen dus vindt dan maar eens een naampje waar we het allemaal over eens kunnen zijn. Ik denk dat hier nog best wel een taak ligt voor onze doelgroep. Heelveel minderheidsgroepen hebben al “hun naampjes” aangegeven, maar wij blijven naar mijn idee een beetje achter.

Het is ook heel lastig, maar voor mij zijn er al een aantal naampjes die sowieso afvallen. Allereerst het naampje “invalide”, dit is voor mij de meest overduidelijke afvaller. Als je dit woord googelt kom je al snel synoniemen als “gebrekkig”, “ongeschikt” en ”onvolwaardig” tegen. Niet heel toepasselijk dus….. daarnaast heeft het heel veel weg van het Engelse “invalid” wat letterlijk “ongeldig” betekend. Geen succesvolle omschrijving dus, maar dan wel weer jammer dat juist dit woord heel veel wordt gebruikt; denk bijvoorbeeld aan het “invalidetoilet”. “Mindervalide” valt voor mij om dezelfde reden af. De woorden “rolstoelgebruiker”, “rolstoelafhankelijk” en “roller” dekken in mijn geval niet echt de lading dus die vallen voor mij ook af. Daarnaast vind ik het een raar idee om het naampje te koppelen aan een hulpmiddel, want als je situatie iets veranderd waardoor je een ander hulpmiddel gaat gebruiken zou je ook opeens een nieuw naampje moeten. En er zijn simpelweg teveel verschillende mensen die dit hulpmiddel gebruiken, maar dan niet een vergelijkbare situatie hebben. Als laatste vallen woorden als “gehandicapte” ook af, omdat je in de eerste instantie een persoon bent en pas daarna je situatie komt. Deze fout maken wij overigens met z’n allen wel vaker: zo zeggen we “uitkeringsgerechtigde” in plaats van “persoon die recht heeft op een uitkering”. Het is tenslotte lekker kort, maar ik denk dat je dan sneller vergeet dat er een persoon achter zit.

Voorlopig gebruik ik “persoon met een fysieke beperking” of “persoon met een handicap”. Of ik dit wel juiste naampjes vindt weet ik niet, maar het is toch altijd beter dan het bovenstaande. Misschien moeten wij met z’n allen gewoon een nieuw naampje bedenken.